L-Indipendenza
21 ta’ Settembru 1964
“The most important date in
Jien ma nistenniex xi haga ahjar
Ghax dak li gara lil
Il-post innifsu fejn saret ic-cerimonja, kien qabel u baqa’ wara c-cerimonja, propjeta assoluta tal-Gvern Ingliz.
L-innu Malti waqt ic-cerimonja tal-indipendenza ta’
Wara li b’tant pompa ittelghet il-bandiera Maltija, wara c-ceriminja regghet ittellghet il-bandiera Ingliza (tinsewx il-post kien propjeta tal-Gvern Ingliz).
Il-forzi Inglizi mhux biss kellhom id-dritt jibqghu
F’kaz ta’ gwerra, il-forzi militari Nglizi kellhom id-dritt li jaghmlu uzu shih
Il-gvern Ingliz intrabat li jghin lill-gvern Malti finanzjarjament biex tithaffef l-emigrazzjoni
Il-Berga ta’ Kastilja kienet tintuza bhala l-kwartieri generali military Brittanici.
L-ghada tac-cerimonja tal-indipendenza, il-parlament infetah permezz ta’ diskors mit-tron tad-Duka ta’
Ir-Regina kienet tigi rrapprezentata mill-Gvernatur Generali.
F’Malta gie mwaqqaf il-kwartieri generali tan-NATO ghar-regjun tal-Mediterran.
Il-flus baqghu Inglizi u bqajna nuzaw il-pounds, ix-shillings u l-pence ghax l-anqas munita Maltija ma kellna.
F’kazi ta’ inkwiet intern bejn il-Maltin, il-forzi militari Inglizi wara li suppost hadna l-indipendenza, setghu jintuzaw biex jghinu fis-sigurta interna tal-pajjiz, anzi inghataw liberta eccessiva ezempju, “A commander must carefully consider whether to order his forces to fire without a request from the civil authorities and whether to refuse to fire when asked by them to do so. It is his judgement of the immediate circumstances which alone will determine whether fire should or should not be opened.” Dan kien ifisser li wara l-indipendenza, il-forzi armati Inglizi setghu jisparaw fuq il-Maltin skond kif kien jiddeciedi il-kmandant dak il-hin.
It-truppi Nglizi gew preparati ghall-possibilta ta’ nkwiet intern billi inqasmu f’Internal Security Platoons u kull platoon kien jikkonsisti f’ufficjal u 40 suldat. Tawhom mapep, megaphone, camera, stretcher, barbed wire, torches, lembubi u tarki. Il-kmandant ta’ kull platoon inghata l-ghazla li:
- Juza mezzi ta’ perswazjoni permezz ta’ strixxa bil-kliem Malti “TFERRXU JEW NITFGHU IL-GAS TAD-DMUGH” u strixxa ohra bil-kliem Malti “TFERRXU JEW NUZAW L-ARMI”.
- Juza gas tad-dmugh
- Jordna s-suldati javvanzaw armati bil-bajunetti
- Juza barbed wire
- Juza armi. Is-suldati Nglizi gew ordnati hekk, “when used, fire must be effective. The firing of blank cartridges must not be ordered.”
Bl-indipendenza b’kollox li l-PN qal li gab lill-Maltin kien intrabat bi trattat mal-Gvern Ingliz b’dawn il-kundizzjonijiet tal-wahx:
Artikolu 4
Jaghti d-dritt lill-Gvern Ingliz li dan, fil-paci u fil-gwerra jistazzjona f'Malta forzi armati ghad-difiza flimkien, u jghin nazzjonijiet ohra biex izommu l-indipendenza u stabilita taghhom.
Parti 3, Sezzjoni 1(Ib): ...
F'kaz ta' theddida immedjata lis-sigurta, l-awtoritajiet Inglizi jistghu jiehdu mizuri ta' prekawzjoni kif ikunu ragonevoli fic-cirkostanzi sakemm l-awtoritajiet Maltin ikunu
kapaci jizguraw dik is-sigurta.
Parti 3, Sezzjoni 1(2):
L-awtoritajiet Inglizi, ghal fini ta' dis-sezzjoni u biex jizguraw is-sigurta ta' l-istabilimenti tas-Servizzi u s-sigurta tal-proprjeta Ingliza, jahtru u jzommu forza ta' pulizija civili li tista' tinkludi cittadini ta'
Parti 3, Sessjoni 1(5):
Bi ftehim ma' l-awtoritajiet Maltin, membri ta' din il-pulizija civili tista' tigi wzata wkoll barra mill-Istabilimenti tas-Servizz. . . .
Parti 3, Sezzjoni 2(1):
L-awtoritajiet Inglizi jkollhom dritt jistallaw u joperaw minghajr tfixkil f'Malta is-sistemi ta' telekomunikazzjonijiet li jezistu u ohrajn godda u juzaw frekwenzi tar-radju li jidhrilhom mehtiega.
Parti 3, Sezzjoni 4(1a):
Il-Gvern Ingliz ghandu d-dritt li jghaddi l-vapuri tas-servizz tar-Renju Unit u juza l-ibhra territorjali Maltin, jidhol u jghaddi mill-portijiet, tarznari, u li jiehu
L-istess parti (Ib):
Ghandhom isiru arrangamenti specjali biex jipprovdu lill-Gvern Ingliz, minghajr tfixkil, l-uzu ta' l-ibhra, u biex bastimenti tar-Renju Unit ikollhom access ghal dawn l-ibhra.
Parti 3, Sezzjoni 4(4):
II-Gvern tar-Renju Unit ikollu d-dritt li jtajjar l-ajruplani militari tieghu fl-ispazju ta' l-ajru ta'
Parti 3, Sezzjoni 4(6):
L-ebda restrizzjoni m'ghandha tigi maghmula fuq it-tipi ta' vetturi li jistghu jkunu wzati f'Malta mill-awtoritajiet Inglizi.
Parti 3, Sezzjoni 5(2):
L-awtoritajiet Inglizi ghandhom jibqghu jaghmlu uzu mir-range ta' l-isparar fuq Filfla u postijiet ohra kif jigu miftehma u mill-area tal-mini tal-Mellieha. Jekk l-awtoritajiet Inglizi jitolbuhom, l-awtoritajiet Maltin ghandhom jirrangawlhom biex ikollhom
kontroll ghas-sigurta fuq movimenti ta' persuni, ajruplani, tghamir ta' l-art u vapuri hdejn dawn l-inhawi.
Parti 3, Sezzjoni 7(4):
Jekk fl-opinjoni ta' l-awtoritajiet Inglizi tkun inholqot emergenza biex huma jiehdu kontroll esklussiv tal-ajruport kollu, huma jkunu jistghu jiehdu f'idejhom dan il-kontroll, u f'kaz li ajruplani civili ma jkunux jistghu juzaw Hal Luqa, dawn jigu offruti l-facilitajiet ta' Hal Far.
Parti 4, Sezzjoni 2(1):
L-awtoritajiet Inglizi, bi hlas nominali, jibqghu jzommu l-artijiet kollha li kellhom f'idejhom qabel l-Indipendenza.
(2): Id-drittijiet kollha li kellhom l-awtoritajiet Inglizi dwar l-art f'para. 1, jibqghu jidgawdew minnhom.
Parti 4, Sezzjoni 5:
L-artijiet uzati mill-awtoritajiet Inglizi ma jistghux jittiehdu jew jigu esproprijati.
Parti 5, Sezzjoni 1(1):
L-awtoritajiet Maltin ghandhom jaghtu facilitajiet lil nies Inglizi u kuntratturi (inkluz staff specjalizzat li mhumiex cittadini ta'
passaport jew visa u
(2) jkun hemm arrangamenti specjali fl-ajruporti u portijiet biex dawn in-nies u l-proprjeta personali taghhom tghaddi malajr.
F’dawn ic-cirkostanzi, kif il-Maltin setghu jigu deskritti bhala INDIPENDENTI meta f’darhom stess kienu kkontrollati
U kif kienet il-hajja ghal-Maltin fl-1964? Tghidilna Daphne Caruana Galizia li kitbet f’The Malta Independent fid-29 t’April 2004 hekk, “… in 1964. Then
U nerga ndur u naghlaq fuq Victor Ragonesi. Minkejja l-faqar inkredibbli f’Malta fis-snin 60 u minkejja li l-Gvern Nazzjonalista bella’ indipendenza farsa lill-Maltin, xorta wahda Ragonesi kellu l-istonku jghid, “when we lost the election in 1971, the island was flourishing as never before.” Ikkwotajt ezatt lil Ragonesi ghax bilkemm wiehed jemmen sa liema bassezza jaf jasal bniedem biex jaqleb is-sewwa ta’ taht fuq.
X'ma tibkix tara l-bandiera Maltija mtella imbaghad wara c-cerimonja terga titnizzel u minflokha jtellghu dik Ingliza. Iva anke jien kont nibki xmara dmugh sur Darmanin.
Indipendenti - imma minghajr il-munita taghna
Indipendenti - b'wicc ir-Regina kullimkien
Indipendenti - bil-portijiet taghna kkontrollati mill-barranin
Indipendenti - Bil-kwartieri tal-qawwa militari n-NATO ma' saqajna
Indipendenti - bil-commandos Inglizi jikkontrollaw il-Maltin
Il-mument tal-umiljazzjoni
Il-mument tal-umiljazzjoni
In-Nazzjonalisti kienu, ghadhom u jibqghu l-esperti tal-pozi u cerimonji
Dr (Eddie) Fenech Adami said Dr Borg Olivier wanted to vote 'no' (ghat-tibdil fil-Kostituzzjoni biex
timesofmalta.com
These are the true facts of what happened on that day of
Jean Agius
Attard
independent.com.mt -