Malta u l-politika

L-akkuza li Gvern Laburista jnehhi l-Ministru u l-Ministeru ghal Ghawdex

X'ippropona l-Partit Laburista

Labour's Gozo plan praised

The Times 3.6.2006

Labour leader Alfred Sant yesterday argued for positive discrimination in favour of Gozo. He was speaking on the Labour Party's plan for Gozo when he met a delegation from the Gozo Tourism Association. Dr Sant said the MLP will be discussing the plan together with other plans for other sectors during an extraordinary general conference at the end of next month. Part of the conference will be held in Gozo. Speaking on behalf of the association, Victor Borg said never before had the association come across such a detailed plan on Gozo as that issued by the MLP. Another representative, Joe Muscat, remarked that the plan contained many proposals which would give Gozo that push forward it needed.

MaltaToday

13.8.2006

MaltaToday survey conducted in April … reveals that a lack of employment opportunities tops the list of concerns of Gozitan respondents. The bleak economic picture emerging from the survey is reflected in the declining fortunes of the party in government. Gozo is less of a Nationalist fortress, with the Nationalist Party’s advantage over the Malta Labour Party slipping from 18 per cent in the 2003 election to just 4.5 per cent, according to the MaltaToday survey. Disenchantment with the entire political system is also strong with 40.5 per cent saying that they are still undecided or determined not to vote in a forthcoming election. The state of the roads, environmental degradation and a decline in tourism emerge as the other major concerns of the Gozitan community. Gozitans are less enticed by the trickling of jobs and wealth promised by property developers and are increasingly suspicious of mega-projects like golf courses.

Di-ve news

October 10 2006 1240CEST

Alternattiva Demokratika has described the Lm8 million which the government is stating it will allocate to Gozo in the pre-budget document as insufficient when considering the much needed boost for the island's economy …

The Times 15.1.2007

Editorjal

Too much of the recent debate on Gozo has focused on transport, overlooking the real challenge of generating - and keeping - jobs there. … Unemployment there is estimated to have increased by nearly 40 per cent since 2002 - and that only represents those registering with the Employment and Training Corporation. Another sobering thought: More than half of the 686 who were unemployed in August are under 30. Only 70 jobs were created in Gozo since 2005 … A drive around the Xewkija industrial estate tells much of the tale: The few success stories like Magro and Pamargan merely serve to heighten the contrast with the factories that look abandoned. … The last real foreign direct investment attracted to Gozo dates back to 1992.

Alternattiva Demokratika

The Malta Independent 3.2.2007

“Whereas childcare facilities for the benefit of staff are presently available at St Luke’s Hospital, none are planned for Mater Dei. Not only, but such service-provision is still inexistent at the Gozo General Hospital,” said Harry Vassallo, chairman of Alternattiva Demokratika.

Alternattiva Demokratika

The Malta Independent 27.4.2007

Alternattiva Demokratika’s spokesman for Gozo and general secretary Victor Galea said the Gozo Ministry had confirmed that the historic watch tower in Xlendi remained in the hands of third parties, even though it had been allowed to deteriorate to a ruinous state. He said that the unquestionable threat of imminent collapse of Xlendi tower fully justified the rescission of any grant of title of the property by the government to third parties. “It is the most feeble of excuses for doing nothing in the face of disaster,” said Mr Galea. He added that the upgrading of Rundle Gardens would be a very welcome development when it finally took place, but this did not mean that the Gozo Ministry could shift its responsibilities and ignore other endangered heritage assets of the island such as the Xlendi tower.

Alternattiva Demokratika

The Times 8.8.2007

The pre-budget document exposes the customary rhetoric about Gozo, that the Gozitans themselves have grown accustomed to ignore, according to Alternattiva Demokratika chairman Harry Vassallo. “There is no alternative economic vision for Gozo in the document which admits the dependence of the island on the building industry,” he said.

Alternattiva Demokratika

The Times 28.10.2007

Although in his Budget speech the Prime Minister acknowledges that Gozo is an island with unique potential and opportunities, the speech was full of empty promises, of which Gozitans have already heard enough. The Prime Minister does not have the courage to announce that development at Ramla l-Hamra must stop once and for all... Nor had he the courage to give the Ta' Cenc area to Gozitans by buying it back and turning it into a national park. Nor has he listened to calls from AD to safeguard the Hondoq ir-Rummien area by turning it into a geological and heritage area as well as a wooded area. Dr (Harry) Vassallo said. He added that while the Government claimed to believe in the potential of Gozo's environment, it was unable to create jobs in this sector. Describing the Government's record in heritage conservation as “abysmal”, Dr Vassallo said that the destruction of the urban fabric of Gozitan villages has carried on at a rapid pace, with the construction of flats on an island in which 48 per cent of all housing units remain vacant.

The Malta Independent

Editorjal, 21.3.2012

At a time when many Maltese start crossing over to Gozo for some rest and recreation, as opposed to duty and work, some have already come back grumbling and worse at the state of Gozo. The worst, they report, are the roads – especially the road from Victoria to Mġarr. It is one long series of blocked roads, interminable traffic deviations and reportedly not well-planned and not well-signed alternative routes. It has even been said that to go from one end of Victoria to another, people were being re-routed through Għasri, no less (although this deviation may have been corrected over the past days). It is not just the roads that are up. The work on the Villa Rundle gardens has been claimed to be ‘nearly ready’ for months now, and there’s still no end in sight. The same, and more, can be said of the Żewwieqa project, which began later and is still rather delayed. Now it is not as if there are no comparable delays in traffic in Malta due to roadworks. The whole road network north of Mellieħa is a case in point, both on the Ċirkewwa road and the Mellieħa bypass road. And there are also the works ongoing on the airport road and the Valletta Waterfront one. But Gozo is... Gozo. Visitors do not expect delays, circuitous routes, insufficient signage. There is also a problem in Victoria, in the sense that no initiative has been taken to facilitate traffic by the creation of a ringroad around the centre. So when there are works on the main road leading to the island’s capital near the centre, as they are doing now, chaos and confusion is the result. The problem with Gozo is also that for all the grumbling, it is always the same company that gets the tenders; possibly this is because it may not be all that simple to get a company from over the water, even if it is in Malta, to take up the tender. Having said all that, one must admit that the roads that have been completed are wonderful – the road to Mġarr itself on the Għajnsielem side, the road nearer San Lawrenz (but curiously not the road continuing to Dwejra) and the road to Xlendi, after some initial hiccups. One would not want this general grumble to mean that the works should not have been undertaken but that there should have been better management throughout. And certainly better traffic management. If the Gozo residents know well where the alternative routes are, the visitors from Malta or from abroad certainly don’t. At this time of the year, people, especially Maltese, start making short trips to Gozo and renting farmhouses and apartments there. Gozo must not scare away the goose that lays the golden eggs. The availability of cheap air tickets, cheap hotels and even cheap restaurants in so many destinations now served by the low-cost carriers are already very attractive as they are.  Besides, think of the cumulative impact these detours are having on Gozitans who work or study in Malta – not just the detours in Gozo but also the detours they encounter when they cross over to Malta. On a rough estimate, they must add between half an hour to an hour to the already long time spent in commuting. The sooner the works are over and the roads reopened, the better.

Meta l-Gvern Laburista mmexxi minn Dr. Alfred Sant kien qieghed ihaffer ghaz-zejt f'GHawdex, Dr. Fenech Adami dakinhar kap tal-Oppozizzjoni kien qal li m'hemmx zejt u li Dr. Sant kien qieghed jidhak bil-poplu.

Meta mbaghad ghaddiet l-elezzjoni generali u rebah il-PN, wiehed kien jistenna li Dr. Fenech Adami kien jordna li jieqaf it-thaffir galadarba ma kienx hemm zejt. U x'ghamel Dr. Fenech Adami minflok?

Bil-wicc tost, Giovanna Debono Ministru ghal Ghawdex kella l-ardir tghid ...

Intervista ma’ Frank Psaila (eks segretarju permanenti fil-Ministeru għal Għawdex)

It-Torca 3.2.2013

FRANK PSAILA, eks segretarju permanenti fil-Ministeru għal Għawdex, jitkellem ma’ ALEKS FARRUGIA dwar il-problemi ta’ din il-gżira, il-wegħdi li ma nżammux mill-Gvern Nazzjonalista, in-nepotiżmu fil-Ministeru għal Għawdex u għaliex iħoss li llum Għawdex jeħtieġ lil Joseph Muscat.

Għawdex jidher li se jingħata attenzjoni ewlenija tul din il-kampanja elettorali. Għaliex?

Wara li fl-elezzjoni tal-1962, fl-eqqel tad-dnub il-mejjet, ma kien tela’ l-ebda membru parlamentari minn Għawdex, il-Partit Laburista kien reġa’ beda jieħu r-ruħ fl-elezzjoni tal-1966 meta kien tella’ membru wieħed fil-Parlament. Imbagħad mill-elezzjoni tal-1971 ’l hawn il-PN dejjem tella’ tliet deputati u l-PL tnejn. Id-distakk perċentwali bejn iż-żewġ partiti dejjem kien imdaqqas u ġieli tela’ qrib id-19-il punt perċentwali. Iżda f’dawn l-aħħar snin il-PN iddgħajjef qatigħ f’Għawdex u fl-aħħar elezzjoni li saret fuq livell nazzjonali, dik għall-Parlament Ewropew, il-PL saħansitra għadda bi ftit voti lill-PN. Il-maġġoranza ġdida Laburista ħarġet ukoll f’żewġ stħarriġ tal-Malta Today li saru fl-2011 u f’Awissu 2012, fejn il-maġġoranza kienet ta’1.4% fl-ewwel wieħed u ta’ 3.5% fit-tieni wieħed. Dan ifisser li issa wasalna f’punt li diffiċli ħafna tgħid min se jirbaħ it-tielet siġġu u allura wieħed kien jistenna li Għawdex jingħata importanza kbira miż-żewġ partiti l-kbar għal din l-elezzjoni. Issa importanti li l-Għawd-xin jagħmlu għażla tajba.

Għaliex taħseb li l-PN tilef il-maġġoranza kbira u soda li kellu f’Għawdex?

Hemm żewġ fatturi ewlenin determinanti. L-ewwel fattur huwa l-Ministeru għal Għawdex, li f’dawn l-aħħar snin tilef l-istatus tiegħu billi l-Gvern waqqgħu fit-tieni diviżjoni u neżżgħu minn ħafna mill-awtorità u mill-kompetenzi li kellu. Il-Ministeru stess ma beżax għall-istatus tiegħu u rrenda lilu nnifsu aktar bħala każin politiku partiġġjan milli Ministeru għall-Għawdxin kollha. Flok ħaddan u ħaddem politika u pjan għall-iżvilupp soċjali u ekonomiku ta’ Għawdex, il-Ministeru welled u rawwem politika klijentelista li issa xebbgħet u dejqet lill-maġġoranza tal-Għawdxin, anke lil dawk stess li kellhom jirrikorru għal din l-istess politika għax ma kellhomx triq dritta x’jaqbdu. Konsegwenza tal-politika klijentelista, fl-operat tal-Ministeru hemm indħil politiku irregolari kbir li lanqas il-Prim Ministru, li kien informat bih, ma rażżan. It-tieni fattur huwa li l-Gvern preżenti wiegħed ħafna u wettaq tassew ftit. Biex tagħqad, il-ftit li wettaq wettqu tard b’nefqa ħafna akbar milli kien smat.

Liema tiddentifika bħala l-isfidi ewlenin li għandu Għawdex bħalissa?

Minn dak li għadni kemm għedt joħroġ ċar li waħda mill-isfidi ewlenin għal Għawdex hija t-tmexxija tiegħu. B’dispjaċir kbir ngħid li l-Ministeru tilef l-iskop li għalih twaqqaf. Hemm bżonn ta’ aktar responsabbilità u kontabbilità politika. Hemm bżonn ta’ kontro-bilanċ għall-Ministeru. Il-Gvern Laburista tal-1996-1998 kien abbozza u approva liġi għall-ħolqien ta’ Kunsill Reġjonali, Kunsill li fost il-funzjonijiet tiegħu kellu dik li jfassal pjan ta’ żvilupp għal Għawdex u li jara li dak il-pjan jitwettaq kif suppost mill-Ministeru għal Għawdex. Allura hawnhekk ġejt għat-tieni sfida. In-nuqqas ta’ strateġija, ta’ pjan u ta’ direzzjoni. Kif inhi s-sitwazzjoni llum, investitur, imprenditur ma jistax jitħajjar jinvesti jew iwaqqaf intrapriża f’Għawdex għax ma jafx Għawdex fejn hu sejjer, ma jafx sewwa liema setturi l-Gvern qed jipprova jġib ’il quddiem. L-istess ħaġa tista’ tingħad għall-istudenti li llum għandhom fixkla liema linji ta’ studji għandhom jaqbdu jekk iridu jaħdmu f’Għawdex.

Meta l-gvern Malti kien qed jinnegozja l-‘acquis communitaire’ mal-Unjoni Ewropea, kien talab l-istatus ta’ reġjun għal Għawdex. Bis-sħubija fl-UE, Għawdex tassew mar ’il quddiem?

L-importanti mhux li Għawdex għandu l-istatus ta’ reġjun iżda liema livell ta’ reġjun hu. Kien ikun ħafna aħjar li kieku Għawdex huwa reġjun fit-tieni livell tal-klassifika tar-reġjuni Ewropej milli fit-tielet livell tal-klassifika kif fil-fatt hu. Hemm żewġ raġunijiet għal dan. L-ewwel raġuni hija li kważi l-għajnuna finanzjarja kollha li tingħata mill-Unjoni Ewropea taħt il-Politika ta’ Koeżjoni tingħata lir-reġjuni fit-tieni livell, fil-każ tagħna lil Malta u Għawdex flimkien, qisu Għawdex mhux reġjun. Biex jagħmel tajjeb għaċ-ċaħda ta’ flus għal Għawdex bħala gżira reġjun, il-Gvern qed jalloka għal Għawdex 10% tal-flus li tieħu Malta. Mill-ewwel kienet ħaġa ovvja li 10% ma kinux biżżejjed biex Għawdex jiżviluppa bl-istess pass ta’ Malta, aħseb u ara kemm kien se jiżviluppa b’pass aktar mgħaġġel biex jagħlaq id-differenza fil-livell ta’ żvilupp bejn iż-żewġ gżejjer. It-tieni raġuni hija li għajnuniet mill-Gvern lil operaturi fis-settur ekonomiku normalment ma jistgħux jingħataw peress li jitqiesu li jiksru r-regoli tal-Unjoni Ewropea għax jiffalzaw il-kompetizzjoni fis-Suq Komuni Ewropew, iżda jitħallew jingħataw fir-reġjuni fit-tieni livell tal-klassifika li huma lura fl-iżvilupp ekonomiku tagħhom. Peress li huwa reġjun fit-tielet u mhux fit-tieni livell tal-klassifika Ewropea, Għawdex ma jistax jingħata la għajnuna diretta ta’ fondi mill-Unjoni Ewropea u lanqas jista’ jingħata għajnuniet lis-settur ekonomiku mill-Gvern Malti. Ħalli nagħti eżempju. Il-Gvern illum ma jista’ jagħti l-ebda għajnuna lil xi imprenditur li jkun jixtieq jinvesti f’Għawdex, lanqas jista’ jagħti għajnuna li tagħmel tajjeb għall-ispejjeż addizzjonali li jkollu biex jittrasporta bejn Malta u Għawdex il-materji prima jew il-prodott finali tiegħu. L-għajnuna li jista’ jingħata hija biss ta’ €200,000 f’medda ta’ tliet snin, liema għajnuna tista’ tingħata lil kull kumpanija, hi fejn hi fl-Ewropa, u sinjur kemm hu sinjur ir-reġjun fejn tkun. Liema imprenditur Malti jew barrani se jinvesti f’Għawdex f’dawn iċ-ċirkostanzi?

Allura x’inhija s-sitwazzjoni tar-reġjun ta’ Għawdex illum?

Kont se nasal għaliha. Xi ġimgħatejn ilu l-Prim Ministru qal lill-Għawdxin li Għawdex għamel suċċessi kbar taħt il-Gvern Nazzjonalista u wegħdhom li, jekk jerġa’ jkun fil-Gvern, jerġa’ jagħti lil Għawdex 10% tal-flus li Malta tieħu mill-Unjoni Ewropea. Jien naqbel li Għawdex għamel suċċess taħt Gvern Nazzjonalista. Iżda is-suċċess ma sarx dawn l-aħħar snin minkejja l-fatt li Għawdex ħa 10% tal-fondi Ewropej. F’dar-rigward jaqbel miegħi l-istess Prim Ministru. F’ittra li bagħat lill-President tal-Kummissjoni Ewropea għal nofs Mejju li għadda, il-Prim Ministru qal li hemm il-provi li minkejja l-investiment ta’ 10% tal-flus Ewropej f’Għawdex, l-iżvilupp ta’ Għawdex xorta waħda għadu ħafna lura minn dak ta’ Malta. Żied igħid il-Prim Ministru li anke fil-qasam tal-impjiegi Għawdex għadu ħafna aktar lura minn Malta. Kompla jikkonferma wkoll il-Prim Ministru li d-dħul tal-Għawdxin huwa ukoll ħafna aktar baxx minn tal-Maltin. Il-Prim Ministru kien sinċier fl-ittra li kiteb lill-President tal-Kummissjoni Ewropea u naħseb wieġeb il-mistoqsija tiegħek b’verità sagrosanta. Kulma naqas kien li ma qalx kollox, għax Għawdex mhux biss għadu lura iżda mar aktar lura milli kien, komparat ma’ Malta, minn meta sseħibna fl-Ewropa ’l hawn. Mhux biss. Sfortunatament Għawdex huwa l-aktar gżira reġjun lura fost il-gżejjer kollha li hemm fit-tieni u t-tielet livell tal-klassifika Ewropea.

Ix-xogħol għaż-żgħażagħ f’Għawdex huwa sfida kbira. Kif tħares lejn din is-sitwazzjoni llum?

Ġa semmejt aktar kmieni f’din l-intervista li ż-żgħażagħ Għawdxin għandhom problema u fixkla kbira meta jiġu biex jagħżlu x’karriera jistgħu jaqbdu f’Għawdex għax f’dawn l-aħħar snin il-Gvern qatt ma kellu direzzjoni ċara għal Għawdex. Per eżempju hija tassew xi ħaġa ta’ frustrazzjoni li waħdiet biss mill-gradwati Għawdxin isibu xogħol f’Għawdex li jkun relatat mal-istudji tagħhom. Din hija xi ħaġa ta’ qtigħ il-qalb ukoll għall-istudenti prospettivi. Iżda n-nuqqas tal-Gvern mhuwiex biss li m’għandux pjan ta’ żvilupp u direzzjoni għal Għawdex. Il-Gvern għandu tort kbir ukoll fis-sitwazzjoni kerha taż-żgħażagħ Għawdxin għax jagħmel ħafna wegħdi li jimlilhom moħħhom bihom biex imbagħad jibqa’ ma jwettaqhomx. Kif jistgħu ż-żgħażagħ jippjanaw il-futur fuq wegħdi fiergħa?! X’jiswa per eżempju li l-Gvern ilu s-snin iwiegħed li se jagħmel lil Għawdex ċentru tal-konferenzi biex imbagħad ma jagħmel xejn dwaru? Kif jistgħu l-istudenti jagħżlu li jagħmlu, per eżempju, kors f’xi lingwa li ftit hija studjata jew xi kors ta’ interpretu jew traduttur biex imbagħad ma jsirux konferenzi f’Għawdex?! Il-Gvern jidher li ma jinteressax ruħu mill-futur taż-żgħażagħ Għawdxin f’Għawdex stess minkejja l-ħafna dikjarazzjoni li jagħmel.

Hemm lok għall-industrija f’Għawdex? Taħseb li qed isir investiment biżżejjed dwar dan?

Minkejja d-dgħufijiet u l-limitazzjonijiet li għandu għall-iżvilupp industrijali jien xorta waħda nemmen li għad hemm skop għall-industrija f’Għawdex. Iżda hija ħaġa ovvja l-iskop li taħdem biex tilħqu. Ma tistax inti tiżviluppa l-industrija f’Għawdex jekk ma jkollokx politika u strateġija speċifika għalih għax il-karetteristiċi ta’ Għawdex, id-diffikultajiet u d-dgħufijiet tiegħu, il-prospetti u l-opportunitajiet tiegħu huma differenti ħafna minn dawk ta’ Malta. F’Għawdex ma jistax ikollok tarzna għall-bini jew tiswija tal-vapuri, l-anqas jista’ jkollok hangars għat-tiswija ta’ ajruplani. Imma jista’ jkollok fabbriki għall-manifattura ta’ prodotti ta’ volum żgħir u valur kbir. Jista’ jkollok per eżempju fabbriki li jipproduċu mediċinali, arloġġi, ġojjellerija, għodda żgħira ta’ preċiżjoni, għodda li tintuża, ngħidu aħna, fis-settur tas-saħħa. Jista’ jkollok attività industrijali fl-iżvilupp tas-software, fir-riċerka u l-iżvilupp, fil-bioteknoloġija. Naturalment dan kollu jkun possibbli biss b’sett ta’ miżuri li jtaffu sewwa d-diffikultajiet li jsib ma’ wiċċu kulmin jitħajjar jinvesti f’Għawdex. Forsi jkun hawn minn jissorprendi ruħu jew ikemmex xofftejh jekk ngħid li s-sħubija ta’ Malta fl-Ewropa hija saram kbir għall-iżvilupp industrijali f’Għawdex. Imma fil-fatt hekk hu. L-Unjoni Ewropea ma tħallikx tagħti għajnuna speċifika u diretta lil min jinvesti f’Għawdex. Dan ġa spjegajtu qabel.

Tema oħra li qed titqanqal dwar Għawdex hija l-kwistjoni tal-aċċessibbiltà. Qed jissemma, per eżempju, il-mina taħt il-baħar, li kienet stmata li tiġi tiswa bejn 500-800 miljun ewro. Kif tħares lejn din il-kwistjoni ta’ aċċessibbiltà?

L-aċċessibbilità jew in-nuqqas tagħha hija xkiel ewlieni għall-iżvilupp ta’ Għawdex. Għadna kemm konna qed insemmu s-settur industrijali. M’hemmx dubju li l-fliegu huwa uġigħ ta’ ras kroniku għall-industrijalist f’Għawdex. L-anqas hemm dubju li l-baħar li jifred lil Għawdex minn Malta jagħti l-ħmar il-lejl lill-ħaddiema u studenti Għawdxin f’Malta. Allura wieħed irid jifhem u japprezza għaliex l-industrijalisti flimkien mal-ħaddiema u studenti Għawdxin f’Malta huma l-aktar nies li jimbottaw ‘il quddiem bis-sħiħ il-mina bejn Malta u Għawdex. Jien ukoll naqbel mal-mina jekk nieħu dan il-proġett f’iżolazzjoni ’l barra mill-kuntest sħiħ tal-aċċessibbilità ta’ Għawdex anke jekk, bħal kull ħaġa oħra taħt il-kappa tax-xemx, għandha l-vantaġġi u l-iżvantaġġi tagħha li ħafna minnhom huma ovvji biżżejjed. Iżda biex niddeċiedi jekk naqbilx jew le mal-mina rrid nara l-istudji kollha li saru u għad iridu jsiru mill-Gvern. S’issa għadni mkien ma qrajt jew smajt li sar jew se jsir xi studju dwar l-‘opportunity cost’, jiġifieri studju li jistabbilixxi jekk jaqbilx li ssir il-mina li tgħaqqad lil Għawdex ma’ Malta jew inkella li, bl-istess riżorsi, isiru infrastrutturi mobbli bħalma huwa t-tkabbir tal-port tal-Imġarr u tal-ħeliport flimkien ma’ infrastrutturi immobbli li jgħaqqdu b’mod veloċi, komdu u affidabbli lil Għawdex mhux biss ma’ Malta iżda wkoll ma’ pajjiżi barranin. B’dan irrid ngħid u nistaqsi x’inhu l-aħjar: jekk hijiex il-mina jew inkella servizz bl-ajru bejn Għawdex u Malta u bejn Għawdex u ajruporti fil-pajjiżi ġirien tagħna flimkien ma’ servizz veloċi bil-baħar b’katamarani kbar li jġorru xi 800 passiġġier u ’l fuq minn 200 vettura bejn il-port tal-Imġarr u l-Port il-Kbir u bejn l-Imġarr u portijiet fi Sqallija, fl-Italja u f’pajjiżi oħra qrib tagħna. Sewwa li kieku qabel niddeċiedu rridux mina jew le jkollna studju dwar dan kollu wkoll.

Kif tħares lejn is-sitwazzjoni tat-turiżmu f’Għawdex?

Għadni kemm semmejt it-tkabbir tal-Imġarr u tal-ħeliport biex jibdew isiru vjaġġi bil-baħar u titjiriet b’ajruplani żgħar ta’ anqas minn 30 passiġġier bejn Għawdex u Malta kif ukoll bejn Għawdex u pajjiżi qrib tagħna.  Barra minn hekk, bit-tkabbir tal-port tal-Imġarr ikunu jistgħu jiġu Għawdex cruise liners kbar li jġorru mat-3,000 passiġġier. Tkun tista’ titkabbar ukoll il-yacht marina. Il-bini ta’ dawn il-faċilitajiet u d-dħul ta’ dawn is-servizzi jgħinu qatigħ l-iżvilupp turistiku f’Għawdex li huwa tant importanti għall-iżvilupp ekonomiku tal-gżira. Iżda t-titjib fl-aċċessibbilità waħdu ma jsolvix il-problemi kollha tat-turiżmu f’Għawdex. X’ħin jiġu t-turisti jrid ikollhom x’jagħmlu u x’jaraw fl-istaġuni u x-xhur kollha tas-sena. Minn dan l-aspett għad hemm ħafna x’isir f’Għawdex. Il-Partit Nazzjonalista wiegħed ħafna affarijiet f’dan ir-rigward fosthom golf courses, casino, open air studio, aktar dive sites, faċilitajiet ta’ konferenzi, mużew ta’ arti moderna u kontemporanja u faċilitajiet tal-isport. Dawn kollha jistgħu jgħinu t-tkabbir tas-settur turistiku. Iżda l-Gvern ma wettaq xejn minnhom. Minbarra t-twettiq ta’ proġetti bħal dawn, jien jidhirli li f’Għawdex jista’ jkollna wkoll żewġ niċeċ turistiċi. Jista’ jkollna waħda fis-settur tas-saħħa fejn, wara li jittejbu u jiżdiedu l-faċilitajiet u s-servizzi, nħajru turisti Maltin u barranin jiġu għall-kura u rijabilitazzjoni f’Għawdex. Jista’ jkollna niċċa turistika fil-qasam tal-edukazzjoni billi jibdew isiru korsijiet full-time fil-campus tal-Università f’Għawdex u nħajru studenti Maltin u barranin jiġu jsegwu dawn il-korsijiet. Fl-Università f’Malta hemm madwar 700 student barrani. Ma naħsibx li tkun xi ħaġa kbira li jsiru xi korsijiet f’Għawdex li għalihom l-Università tinċentiva biex tħajjar 100 student barranin li jsegwuhom. B’daqshekk biss, in-numru tal-iljieli li l-barranin iqattgħu f’Għawdex jiżdied b’madwar 18% li turisti barranin iqattgħu kull sena f’akkomodazzjoni kollettiva f’Għawdex. La darba semmejt l-iljieli tat-turisti barranin f’Għawdex irrid ngħid li matul din il-leġiż-latura n-numru tagħhom  niżel b’medja ta’ 40,000 fis-sena.

Kif tħares lejn dak li qed ikun propost mill-partiti għal Għawdex tul din il-kampanja elettorali?

Togħġobni ħafna l-proposta ta’ Road Map għal Għawdex tal-Partit Laburista. Hekk l-imprendituri, l-istudenti, il-ħaddiema Għawdxin ikunu jafu gżiritna fejn hija sejra, f’liema direzzjoni sejra. Jien għandi fiduċja sħiħa f’Joseph Muscat u nemmen il-pronunzjament tiegħu li Għawdex se jkun fiċ-ċentru tal-politika ta’ Gvern Laburista. Nemmen li dak li jwiegħed iwettqu. Sinċerament inħoss li Għawdex illum għandu bżonn lil Joseph Muscat kif kellu bżonn lil Fenech Adami fl-1987. Għar-rigward tal-Partit Nazzjonalista, dan tant jagħmel wegħdi elettorali li jibqgħu ma jittwettqux, li sar diffiċli ħafna biex wieħed jemmen dak li jgħid u jwiegħed. Per eżempju fl-aħħar programm elettorali tal-2008, il-PN għamel 32 wegħda lill-Għawdxin li minnhom wettaq biss disgħa, fosthom affarijiet żgħar ħafna bħalma huma uffiċċju bi tnejn minn nies biex igħinu lill-Kunsilli Lokali jitolbu fondi mill-Ewropa, żewġ wegħdiet dwar ħolqien ta’ karigi ġodda fil-Ministeru u wegħda oħra li tiġi żviluppata aktar statistika dwar Għawdex. Issa l-Prim Ministru qed igħid li l-Partit Nazzjonalista ma daħħalx il-Whistleblower Act fil-programm elettorali għall-ħames snin li ġejjn għax dan il-programm fih biss miżuri ġodda. Fil-każ ta’ Għawdex dan żgur li mhux minnu għax ħafna mill-proposti li qed jagħmel huma s-soltu minestra msaħħna, darba, darbtejn, tlieta. Il-Gvern ilu seba’ snin iwiegħed li jrid iġib it-turisti tal-cruise liners f’Għawdex. Iżda m’għamel xejn għajr baga fix-Xlendi li ħadet erba’ snin biex titqiegħed u għall-ftaħir kollu li sar biha qisha muntanja welldet ġurdien. Iżda t-turiżmu tal-passiġ-ġieri tal-cruise liners mhix l-unika proposta tal-PN li qed terġa’ tkun ripetuta. Uħud mill-proposti li qed isiru mill-PN għal ħames snin li ġejjin ilhom isiru s-snin u l-Gvern qatt m’għamel xejn konkret dwarhom. Fost dawn insibu l-pixxina fil-magħluq, il-ħolqien ta’ parks, l-agrituriżmu, il-Business Park, Business Centre biex jingħata spazju fejn jaħdmu lill-kumpaniji tal-IT, eċċ., l-użu tal-ilma tat-tisfija tad-drenaġġ għall-agrikoltura. Barra minn dawn il-proposti hemm proposti oħra b’nuqqas ta’ sens għax huma inizjattivi li ġa qed isiru u wħud minnhom ilhom isiru minn żmien żemżem. Eżempji ta’ dawn hemm it-tħawwil ta’ siġar, bini mill-ġdid u rikostruzzjoni ta’ toroq, skema ta’ għajnuna għal attivitajiet kulturali fosthom l-opri, reklamar ta’ Għawdex għat-turiżmu, investiment fil-qasam tal-enerġija u 10% tal-fondi Ewropej li Għawdex ilu jeħodhom disa’ snin u bihom b’kollox flok mar ’il quddiem, Għawdex waqa’ lura. Minbarra dawn il-proposti hemm tliet proposti oħra li huma meħudin minn dokumenti tal-Partit Laburista, proposti li huma dwar it-twaqqif ta’ Kunsill Reġjonali għal Għawdex u dwar rappreżentant ta’ Għawdex fil-baġit. Daqshekk huma innovattivi u interessanti l-proposti tal-PN. B’daqshekk m’inix qed ngħid li jien ma jinteressawnix il-proposti li qed jagħmel il-Partit Nazzjonalista. Jinteressawni bħalma l-għasafar fl-ajru jinteressaw xi nassab jittama li jaqbad xi wieħed minnhom.

Taħseb li kunsill reġjonali għal Għawdex jista’ jtejjeb il-qagħda ta’ Għawdex għall-ġejjieni?

Fl-ewwel snin tiegħu l-Ministeru għal Għawdex daħħal sens kbir ta’ appartenenza fl-Għawdxin. Għamel lill-Għawdxin kburin bi gżirithom ħafna aktar milli kienu qabel. Ta lil Għawdex u lill-Għawdxin identità reġjonali. Nissel fihom interess ġdid u qawwi fi gżirithom. L-Għawdxin beda jinteressahom aktar minn qatt qabel l-interess komuni. Kulħadd ried igħin lil Għawdex jiġi ’l quddiem.  Fuq kollox il-Ministeru daħħal is-serjetà fit-tmexxija ta’ Għawdex. Ir-riżultat ta’ dan kollu kien li Għawdex kien sar il-vetrina ta’ Malta.

U llum?

Illum is-sitwazzjoni nqalbet ta’ taħt fuq. Illum il-Ministeru ma nteressahx wisq l-identità Għawdxija. Ma tinteressahx ir-reġjonalità ta’ Għawdex. Ma jinteressahx wisq il-ġid komuni. Ma tinteressahx is-serjetà fit-tmexxija. Illum il-klijenteliżmu rebaħ fuq il-ġid komuni. Dan kollu wassal biex illum hemm rebus fit-tmexxija. Sirna qisna fi żmien il-Kavallieri meta kien qed jinbena l-Forti Chambrai. Dakinhar ma setax jitlesta l-bini tal-Forti. L-inġinier responsabbli kien kiteb tliet darbiet lill-Gran Mastru jgħidlu li ma setax jaħdem għax bosta ħaddiema riedu jaħdmu meta jridu, x’ħin iridu u kif iridu. Hekk sar il-Ministeru llum. Proġetti jdumu s-snin twal biex jitlestew, jekk jitlestew. Hemm eżempji kemm trid. It-triq mir-Rabat sa San Lawrenz kellha tkun lesta fl-2006; għadha mhix lesta. It-triq mir-Rabat għax-Xlendi kellha tkun lesta ukoll fl-2006; għadha ma tlestietx. Il-pixxina kellha titlesta tliet snin ilu; għadha l-anqas bdiet. Imma dan kollu x’għandu x’jaqsam mat-twaqqif ta’ kunsill reġjonali għal Għawdex biex itejjeb il-qagħda ta’ Għawdex għall-ġejjieni? Għandu x’jaqsam ħafna. Iż-żmien ta raġun lil dawk li kienu xettiċi dwar il-Ministeru għal Għawdex. Dawk li kienu jibżgħu li l-Ministeru faċli jkun politiċizzat. Sfortunatament kienu korretti. Illum kif ġa għidt qabel, il-Ministeru sar qisu każin politiku. Is-sitwazzjoni preżenti ma tistax titħalla ttul għax Għawdex jispiċċa gżira tat-tielet dinja. It-twaqqif ta’ Kunsill Reġjonali għal Għawdex jista’ u għandu jservi ta’ rażna u bilanċ għall-Ministeru. Jien jidhirli, anzi nemmen bis-sħiħ, li għandu jkun il-Kunsill Reġjonali li jfassal l- istrateġija għall-iżvilupp ekonomiku u soċjali ta’ Għawdex. Għandu jkun l-istess Kunsill li jfassal il-proġetti, il-programmi u l-miżuri fil-qafas tal-istrateġija għal Għawdex dejjem fil-kuntest tal-istrateġija nazzjonali. Nemmen ukoll li l-fondi għal dawn il-proġetti, programmi u miżuri jkunu taħt ir-responsabbilità tal-Kunsill biex ikun hemm aktar kontabbilità u trasparenza fin-nefqa għalihom u fit-twettiq tagħhom. Naturalment il-Kunsill ikollu wkoll flus għall-amministrazzjoni tiegħu biex ikun jista’ jħares l-awtonomija tiegħu. Kif naraha jien, il-Ministeru għandu jżomm u jsaħħaħ id-dipartimenti kollha li għandu llum biex  ikun l-aġenzija eżekuttiva tal-Kunsill u biex ikun jista’ jwettaq il-funzonijiet tiegħu b’mod effiċjenti u speċjattiv. B’hekk it-twaqqif ta’ kunsill reġjonali għal Għawdex ikun jista’ jtejjeb il-qagħda ta’ Għawdex fil-ġejjieni.

Kif qed iħarsu l-Għawdxin lejn il-ġejjieni?

Għalija prova ċara li l-Għawdxin qatgħu qalbhom minn Għawdex huwa l-fatt li stħarriġ li għadha kemm għamlet il-Malta Today juri li 65% tal-Għawdxin huma favur il-mina. Dawn f’parti kbira tagħhom, madwar 1800, huma ħaddiema, li jarawha xi ħaġa remota li jiġu jaħdmu Għawdex u madwar 1,500 huma studenti li wkoll, kif spjegajt qabel, jaqtgħu qalbhom li jsibu xogħol f’Għawdex. Ma’ dawn trid iżżid ukoll il-mijiet ta’ negozjanti li kontinwament ibaħħru bejn Malta u Għawdex. Jekk ma’ dawn iż-żid il-familji tagħhom jagħmlu b’kollox mal-14,000    Għawdxi. Jiġifieri mingħajr edukazzjoni terzjarja f’Għawdex, mingħajr postijiet tax-xogħol f’Għawdex, mingħajr attività ekonomika f’Għawdex qed iħarsu lejn il-ġejjieni ta’ gżirithom minn lenti mċajpra ħafna.